Wzajemne relacje między zwierzętami a ludźmi trwają od tysięcy lat, a sposoby interakcji człowieka ze zwierzęciem mają nieograniczone płaszczyzny. Jednym z aspektów jest możliwość włączenia zwierząt do leczenia ludzi. Zooterapia (animaloterapia) to naturalna metoda leczenia polegającą na wykorzystywaniu dobroczynnego wpływu na zdrowie i samopoczucie człowieka kontaktu ze zwierzęciem.
Właściwości zwierząt
Już starożytne społeczeństwa przypisywały zwierzętom nadprzyrodzone właściwości. Starożytni Grecy utrzymywali przy świątyniach psy, których ślinę wykorzystywano do gojenia ran. Obecnie prowadzone są badania nad wykrywalnością nowotworów przez psy cechujące się szczególnie dobrym węchem (labradory, owczarki niemieckie, spaniele, sznaucery). Psy są również w stanie odpowiednio wcześniej ostrzec swoich właścicieli o niebezpiecznie niskim poziomie cukru we krwi. Można również psy wyszkolić do rozpoznawania oznak zbliżającego się ataku epilepsji.
Zooterapia jako metoda wspomagająca leczenie i rehabilitację ludzi, uwarunkowana jest bliskim kontaktem ze zwierzętami. Od lat 60. XX wieku naukowcy podjęli badania dowodzące wpływu zwierząt, szczególnie psów i koni, na poprawę funkcjonowania pacjentów w sferze zarówno fizycznej, jak psychicznej. W literaturze znajdują się doniesienia o praktyce wykorzystywania zwierząt do celów terapeutycznych znacznie wcześniej, np. o powierzaniu opieki nad królikami w XVIII-wiecznym zakładzie dla umysłowo chorych w Anglii, czy powstawaniu w XIX wieku w Anglii i Niemczech, specjalnych farm, gdzie realizowano zajęcia z udziałem zwierząt gospodarskich dla epileptyków. Na przełomie XVIII i IXX wieku stosowano jazdę konną jako formę fizycznej i psychicznej rehabilitacji żołnierzy w Anglii i USA.
Rola więzi emocjonalnej
Towarzyszenie swoim opiekunom podczas choroby jest naturalnym aspektem więzi emocjonalnej. Stała obecność drugiej istoty daje poczucie bezpieczeństwa i wpływa na szybszą rekonwalescencję. Właściciele zwierząt często wskazują zarówno na umiejętność łagodzenia stanów nerwowych lub nadpobudliwości, jak też w przypadku osób cierpiących na depresję lub apatię na pobudzanie do działania i aktywności ruchowej. Zwierzę komunikując się bez słów daje nam to czego potrzebujemy. To między innymi te cechy spowodowały coraz częstszy ich udział w terapiach opierających się na stosunku człowiek-zwierzę.
Zooterapia – rodzaje terapii
Najpopularniejsze terapie w Polsce to: hipoterapia (leczenie z udziałem koni oraz jazdą konną, której celem jest usprawnienie psychoruchowe, kontakt z koniem), dogoterapia (kontakt z psem) i felinoterapia (ćwiczenia terapeutyczne z udziałem kotów, kontakt z kotem). Prowadzone są również terapie z innymi zwierzętami: onoterapia (kontakt z osłami i mułami), delfinoterapia oraz pet therapy czyli terapie, w której biorą udział miedzy innymi króliki, chomiki, świnki morskie, a także ptaki, gady i płazy hodowlane.
Animaloterapia czyli terapia z wykorzystaniem zwierząt ma charakter terapii kontaktowej. Według naukowców tego rodzaju terapie mogą być kierowane do osób, które doświadczają dyskomfortu i cierpienia z powodu:
- niepełnosprawności intelektualnej, również zespołu Downa,
- autyzmu, zespołu Aspergera,
- niepełnosprawności ruchowej, również mózgowego porażenia dziecięcego,
- zaburzeń widzenia,
- niedosłuchu,
- niedostosowania społecznego,
- chorób somatycznych, również terminalnych,
- chorób psychicznych,
- trudności w uczeniu się,
- problemów logopedycznych,
- samotności,
- stresów.
Lista jednostek chorobowych, w których istnieje możliwość wspomagania leczenia farmakologicznego poprzez animaloterapię jest długa. Należą do nich wspomniane powyżej, a także między innymi: depresje, choroba Alzheimera, dystrofia mięśniowa, cukrzyca, inne uszkodzenia zmysłów, epilepsja, autyzm, ADHD, choroby krążeniowe i in. Interakcje zwierząt z pacjentami mają wieloaspektowy wymiar.
Uznanie metod terapeutycznych
W Polsce hipoterapia została oficjalnie uznana jako metoda rehabilitacji od 1988 r., a dogoterapia w 1996 r. Felinoterapia, czyli „leczenie kotem”, w Polsce została zapoczątkowana ok. 2004 r. Natomiast delfiny zastosowano terapeutycznie w USA już w latach 70. XX wieku.
Dobroczynny wpływ zwierząt jest zbadany i powszechnie znany, jednak wciąż oczekujemy kiedy pojawiają się w standardowym pakiecie komplementarnego wspomożenia w szpitalach, hospicjach, domach opieki medycznej oraz więzieniach i innych miejscach gdzie są potrzebne.