Kryzys psychiczny może spotkać każdego – niezależnie od wieku, sytuacji życiowej czy stanu zdrowia. Pojawia się nagle lub narasta stopniowo, aż w końcu zaczyna przytłaczać i paraliżować. Wiele osób w takim momencie nie wie, co robić, gdzie się zgłosić i czy ich problem „nadaje się” do specjalistycznej pomocy. Tymczasem szybka reakcja może uratować zdrowie, a nawet życie.
Co to właściwie znaczy: kryzys psychiczny?
Kryzys psychiczny to stan silnego przeciążenia emocjonalnego, w którym osoba traci zdolność do radzenia sobie z codziennymi obowiązkami, myślami i emocjami. Może być wynikiem jednego dramatycznego wydarzenia, np. wypadku, utraty bliskiej osoby, rozwodu, przemocy, ale też narastać latami – w wyniku przewlekłego stresu, samotności czy nierozwiązanych problemów.
Cechy kryzysu psychicznego:
- intensywne emocje: lęk, rozpacz, złość, bezradność, panika,
- poczucie utraty kontroli nad sobą i sytuacją,
- myśli rezygnacyjne lub samobójcze,
- zaburzenia snu, łaknienia, problemy z koncentracją,
- wycofanie z kontaktów z innymi,
- brak sił do codziennego funkcjonowania.
W kryzysie psychicznym człowiek często nie widzi wyjścia, nie potrafi poradzić sobie sam i potrzebuje natychmiastowego wsparcia. To nie jest oznaka słabości, tylko naturalna reakcja organizmu na przeciążenie.
Kiedy szukać pomocy?
Pomocy warto szukać zawsze wtedy, gdy czujemy, że codzienne życie zaczyna nas przerastać, a problemy przytłaczają do tego stopnia, że trudno się z nich „odbić”. Moment, w którym zauważamy, że nie radzimy sobie z emocjami, nie potrafimy jasno myśleć, a proste czynności stają się wyzwaniem, to sygnał, że warto sięgnąć po wsparcie. Wiele osób próbuje przeczekać trudny okres, tłumiąc uczucia lub zagłuszając je pracą, serialami czy obowiązkami, ale takie działanie rzadko przynosi trwałą ulgę. Jeżeli przez dłuższy czas towarzyszy Ci uczucie smutku, niepokoju, lęku lub pustki, a do tego dochodzą trudności ze snem, brak apetytu lub motywacji, to znak, że organizm i psychika wysyłają sygnał alarmowy.
Czasem kryzys objawia się gwałtownie – jako atak paniki, załamanie nerwowe, napad płaczu albo myśli, że życie nie ma sensu. Innym razem rozwija się powoli, ale konsekwentnie – tracisz energię, odsuwasz się od bliskich, zaczynasz czuć się obco we własnym życiu. Każdy z tych stanów zasługuje na uwagę i reakcję. Szczególnie niepokojące są myśli rezygnacyjne, poczucie bezradności lub chęć zrobienia sobie krzywdy – w takim przypadku pomoc powinna być natychmiastowa. Nawet jeśli masz wątpliwości, czy „wypada” szukać pomocy, pamiętaj, że kryzys psychiczny nie musi spełniać żadnych kryteriów, byś miał prawo powiedzieć: nie radzę sobie, potrzebuję wsparcia. Im szybciej to zrobisz, tym większa szansa na szybszy powrót do równowagi.
Gdzie zgłosić się po natychmiastową pomoc?
W Polsce dostępnych jest kilka form szybkiej pomocy w kryzysie psychicznym – zarówno stacjonarnie, jak i zdalnie. Nie musisz mieć skierowania ani wcześniej zaplanowanej wizyty.
1. Centra zdrowia psychicznego (CZP)
To nowoczesne miejsca wsparcia, działające w wielu regionach Polski. Ich ogromnym plusem jest możliwość zgłoszenia się bez skierowania i bez wcześniejszego umawiania – po prostu przychodzisz do Punktu Zgłoszeniowo-Koordynacyjnego i mówisz, że potrzebujesz pomocy. W ciągu kilku dni otrzymasz wsparcie psychologa lub psychiatry.
2. Poradnie zdrowia psychicznego (NFZ)
Jeśli sytuacja nie wymaga natychmiastowej interwencji, możesz zapisać się do poradni zdrowia psychicznego. Także tu nie potrzebujesz skierowania. Czas oczekiwania zależy od lokalizacji, ale w nagłych przypadkach wiele poradni stara się przyspieszyć wizytę.
3. Całodobowe izby przyjęć psychiatrycznych i szpitale
Jeśli Twoje życie lub zdrowie jest zagrożone, możesz zgłosić się bezpośrednio do szpitala psychiatrycznego – na izbę przyjęć. Tam otrzymasz natychmiastową pomoc lekarską i, jeśli to konieczne, zostaniesz przyjęty na oddział.
4. Telefony zaufania i pomoc online
Jeśli nie jesteś gotów na spotkanie twarzą w twarz, możesz zacząć od rozmowy telefonicznej lub czatu z psychologiem:
Centrum Wsparcia dla Osób w Kryzysie Psychicznym – tel. 800 70 2222 (czynne całą dobę, bezpłatnie)
Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży – 116 111
Telefon Zaufania dla Dorosłych w Kryzysie Emocjonalnym – 116 123
Psychologowie online – wiele fundacji i organizacji (np. Itaka, Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę) oferuje pomoc mailową i czaty kryzysowe
Co możesz zrobić samodzielnie, zanim uzyskasz pomoc?
Czekając na pomoc lub w pierwszych chwilach kryzysu warto:
- porozmawiać z kimś bliskim – przyjaciel, członek rodziny, zaufana osoba,
- unikać alkoholu i używek, które mogą pogorszyć stan,
- zrobić coś prostego i rutynowego – wstań, umyj twarz, zrób herbatę,
- napisać, co czujesz – to pozwala trochę uporządkować emocje,
- zachować świadomość, że to minie – kryzys jest przejściowy, pomoc jest dostępna.
Kryzys psychiczny to nie wyrok
Każdy z nas ma swoją granicę wytrzymałości. Kryzys psychiczny może być przerażający, ale nie musi być końcem – może stać się początkiem zmiany. Szukanie pomocy to akt odwagi, a nie słabości. W Polsce dostępna jest bezpłatna, szybka i profesjonalna pomoc – wystarczy sięgnąć po telefon, napisać wiadomość, pójść do punktu wsparcia.
Nie jesteś sam – pomoc jest bliżej, niż myślisz.